انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۱۲

انقلاب متناقض؟
تجربه انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته ( همان طور که در آغاز این رشته یادداشت ها اشاره کرده ام ) برای ما ایرانیان می تواند بسیار آموزنده باشد. در تجربه لیبی و سوریه ، تا اینجا ، چند نکته برجستگی چشم گیری داشته است:

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۱۱

نگاهی به چشم انداز مداخله نظامی خارجی در سوریه

رژیم اسد در تمام چهار دهۀ گذشته از نظر امریکا حکومتی نامطلوب بوده است. برخلاف قذافی که در پنج – شش سال آخر تلاش می کرد به نحوی با غرب کنار بیاید ، اسد ها هیچ وقت سرراست به طرف امریکا نچرخیده اند. بعلاوه این رژیم تنها حکومت عربی خط مقدم رویارویی با اسرائیل است که هرگز نخواسته ( یا نتوانسته ) با آن کنار بیاید و تقریباً با همه دشمنان اسرائیل دوستی داشته است.

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۱۰

آیا سوریه در یک جنگ داخلی خونین فرو می غلتد؟

نزدیک به ده ماه پس از آغاز خیزش های توده ای در سوریه ، جنبش مردمی همچنان پرنفس ادامه دارد و رژیم اسد نیز همچنان با توحشی فزاینده سرکوب خود را ادامه می دهد. اکنون دو چیز روشن است: یک – حرکت های توده ای ، دیگر به منطقه خاصی محدود نیست و تقریباً به همه جا گسترده شده و حتی تا حدود قابل توجهی خصلت مسلحانه پیدا کرده است. دو – سوریه در مسیری شبیه به لیبی پیش نمی رود. این تفاوت از کجاست؟ مهم ترین عوامل تفاوت اینها هستند:

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۹ … زوال پایه اجتماعی حزب بعث

شورش توده ای بزرگ و دائماً گسترش یابنده ای که در نُه ماه گذشته علیه رژیم بشار اسد برخاسته ، جای تردیدی باقی نمی گذارد که اکثریت مردم سوریه با این رژیم مخالفند. همچنین تردیدی نمی توان داشت که شورشی با این دوام و گستردگی فقط با نفرت مردم از دیکتاتوری یا تأثیر پذیری آنها از انقلاب های تونس و مصر قابل توضیح نیست.

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۸

علل دوام دیکتاتوری خاندان اسد

از عمر دیکتاتوری خاندان اسد اکنون ۴۱ سال می گذرد ؛ و دیکتاتوری حزب بعث که در مارس ۱۹۶۳ از طریق یک کودتای نظامی آغاز شد ، اکنون چهل و هشتمین سال خود را پشت سر می گذارد. در سراسر این دورۀ تقریباً نیم قرنی ، طبق "قانون وضعیت فوق العاده" ( که ظاهراً در ۲۱ آوریل امسال از طرف بشار اسد الغا شد ، ولی در عمل با خشونتی بسیار وحشیانه تر همچنان اجرا می شود ) مردم سوریه در بی حقی مطلق و در ناتوانی آشکار در مقابل حاکمان شان می زیسته اند. خاموشی آنها را در طول زمانی چنین طولانی چگونه می توان توضیح داد؟ بی تردید ، نخستین پاسخ برای این سؤال را باید در خشونت همین دیکتاتوری جستجو کرد که شکل گیری هر نوع تجمع و تشکل مستقل را بسیار دشوار می کرده است.

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۷ … دیکتاتوری شخصی حافظ اسد

درک مسائل امروزی سوریه بدون نگاهی هر چند کوتاه به چگونگی شکل گیری و ویژگی های دیکتاتوری ۳۰ ساله حافظ اسد ( در سال های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰) تا حدود زیادی نامفهوم خواهد ماند. حافظ اسد از یک خانواده روستایی نسبتاً فقیر از منطقه لاذقیه برخاست ؛ از نوجوانی از طریق جنبش بعث به سیاست کشیده شد ؛ و در سال ۱۹۴۶ ( در ۱۶ سالگی ) با تأسیس رسمی حزب بعث ، به عضویت آن درآمد.علوی بودن و حساسیت به وضع دهقانان دو عاملی بودند که در جهت گیری های سیاسی اسد به عنوان یک بعثی جوان نقش مهمی داشتند.

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ٦ … سوریه و دیکتاتوری خاندان اسد

در سوریه نیز مانند لیبی مردم علیه یک دیکتاتوری غیر وابسته برخاسته اند و علیرغم تفاوت های بسیار با لیبی ، به نظر می رسد در اینجا نیز رویارویی مردم با رژیم می رود به جنگ داخلی تبدیل شود. حال نگاهی به پیش زمینه ها و شرایط شکل گیری انقلاب و چشم اندازهای آن در سوریه:

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۵

نگاهی به ترازنامه "مداخله انسان دوستانه" در لیبی

امریکا و متحدان آن پیروزمندانه از نقش تعیین کنندۀ شان در "آزادی" لیبی سخن می گویند و با خوشحالی تمام آن را نقطه عطفی در جا انداختن سنت "مداخله انسان دوستانه" می نامند. جمع بندی جو بایدن ( معاون رئیس جمهور امریکا ) در این باره صریح تر و گویاتر از دیگران است: "در این مورد ، امریکا دو میلیارد دلار خرج کرد و حتی یک نفر از دست نداد. این شیوه عمل بهتری است برای معامله با دنیا تا آن چه در گذشته می کردیم"! راستی هم آنها با موفقیتِ عملیات نظامی ناتو به پیروزی بزرگی دست یافته اند که نتایج آن از محدوده لیبی بسیار فراتر می رود. اما آیا می توان این حادثه را برای مردم لیبی و مردمان هم سرنوشت آنها در دنیای عرب و مناطق دیگر نیز یک پیروزی به حساب آورد؟ لازم نیست به پیش بینی های دور و دراز در باره آینده بپردازیم ، با نگاهی حتی گذرا به آن چه تا همین جا روی داده یا در حال روی دادن است ، می توان دید که متأسفانه مردم لیبی بازندگان این ماجرا هستند:

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته – ۴

چرا غرب به سرنگونی قذافی برخاست؟

در توضیح مداخله نظامی غرب در لیبی غالباً به اهمیت نفت این کشور اشاره می شود. تردیدی نیست که بدون توجه به نفت لیبی ، این مداخله نامفهوم خواهد ماند ، اما گاهی تأکید بر بدیهیات ما را از درک موقعیت های مشخص باز می دارد. در موقعیت مشخص لیبی مسائل دیگری هم بودند که بدون توجه به آنها خیلی چیزها نامفهوم می مانند. بگذارید نگاهی به این مسائل بیندازیم:

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته ٬انقلابی که همه را غافلگیر کرد(قسمت سوم)

انقلاب ها معمولاً ناگهانی شروع می شوند ، همان طور که همه انقلاب های عرب که امسال راه افتادند ، چنین بودند. اما انقلاب در لیبی حادثه ای بود که ظاهراً هیچ کس انتظارش را نداشت. دیکتاتوری قذافی پدیده کاملاً شناخته شده ای بود ، اما همه فکر می کردند او چنان بر اوضاع مسلط است و مخالفان او چنان پراکنده و ضعیف اند که نشانه ای از توفان یا حتی ناآرامی های قابل توجه دیده نمی شود.

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته (قسمت دوم)

پدیده مُعمّر قذافی

حکومت ۴۲ ساله معمر قذافی بر لیبی دیکتاتوری عجیب و پرتناقضی بود که در مقایسه با رژیم های خودکامه دیگر پدیده منحصر به فردی محسوب می شد. این ویژگی رژیم لیبی تا حدی محصول  تناقض و تلوّن شخصیتی خودِ قذافی بود.

انقلاب علیه دیکتاتوری های غیر وابسته (بخش اول)

انقلاب ها حقایق و روابطی را به نمایش می گذارند که پی بردن به آنها در دوره های عادی برای غالب مردم کار آسانی نیست. البته انقلاب چیزی نیست که شما هر روز آن را تجربه کنید و مخصوصاً انقلاب های زنجیره ای پدیده های نسبتاً نادری هستند. اما اکنون ما دوره جالبی را از سر می گذرانیم که یکی از همین پدیده های نادر در برابر چشمان ما جلوه گری می کند. زنجیره انقلاب های عرب که از نخستین روزهای سال جاری میلادی آغاز شده ، گنجینه ای از تجارب سیاسی را به نمایش گذاشته است که توجه هشیارانه به آنها ، به ویژه برای ما ایرانیان که پیوندهای بسیار گسترده و چند جانبه با دنیای عرب داریم و خودمان نیز برای رهایی از چنگال یک دیکتاتوری تاریک و خونخوار در پیچ و تابیم ، می تواند بسیار آموزنده باشد.

انقلاب و ضد انقلاب در دنیای عرب – ٤

وقتی انقلابی آغاز می شود ، معمولاً نظام سیاسی حاکم نیز به سرکوب خشن تر و گسترده تری روی می آورد. به عبارت دیگر ، هر انقلابی در مقابل خود ضد انقلابی را بر می انگیزد و در روند همین رویارویی است که سرنوشت انقلاب رقم می خورد. با توجه به این حقیقت است که آنتونیو گرامشی می گوید : هر موقعیت انقلابی در عین حال یک موقعیت ضد انقلابی هم هست. بنابراین در بررسی چشم اندازهای یک انقلاب کافی نیست ببینیم نیروهای انقلابی چه هستند و چه می خواهند ، بلکه لازم است چه بودی نیروهای ضد انقلاب و طرح ها و امکانات آنها را هم در نظر بگیریم. حال ببینیم چه نیروهایی در مقابل انقلاب عرب ایستاده اند؟ تردیدی نیست که در حال حاضر ، دیکتاتوری های حاکم در هر کشور و عَمله و اَکره و پایه اجتماعی آنها در خط مقدم رویارویی قرار دارند. اما در مقیاس بزرگ تر و در سطح منطقه ، امپریالیسم امریکا و متحدان آن و به خصوص ، اسرائیل و دژ اصلی ارتجاع عرب نیز در مقابل انقلاب عرب قرار دارند و برای درهم شکستن آن نقشه می کشند. پیشتر ( در بخش دوم این نوشته ها ) یادآوری کرده ام که "شورای همکاری خلیج" به رهبری عربستان سعودی ، دژ اصلی ضد انقلاب در دنیای عرب است. با توجه به این حقیقت که غالب دیکتاتوری های عرب از پشتیبانی امریکا برخوردارند و حتی رژیم هایی هستند که بدون وابستگی به آن نمی توانند برای مدت زیادی سرپا بمانند ، قبل از هر چیز باید دید امریکا چه سیاستی را در مقابل انقلاب عرب دنبال می کند.

انقلاب و ضد انقلاب در دنیای عرب – ۳

در چهار ماه گذشته ۱۲ کشور از ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب شاهد تظاهرات گسترده اعتراضی و شورش های مردمی بوده اند ، ولی اعتراضات در ۶ کشور دوام و دامنه گسترده تری داشته و عملاً به شورش های توده ای عمومی تبدیل شده و بالاخره تاکنون در دو کشور دیکتاتورها را به زیر کشیده اند.

سید خراسانی و شعیب ابن صالح زیر پای هم را خالی می کنند!

علنی شدن اختلاف میان رئیس جمهور و رهبر رژیم بر سر وزارت اطلاعات در روزهای گذشته ابعادی پیدا کرده که از سال ۱۳۶۰ به این سو ، یعنی رویارویی بنی صدر و خمینی ، بی سابقه است. نتیجه این رویارویی هرچه باشد ، نقداً به ضرر خامنه ای است ، زیرا نه تنها رسوایی شخص خامنه ای را نمایان تر خواهد ساخت، بلکه ولایت فقیه را نیز که هم اکنون به حد کافی لرزان است و به بارزترین نماد نابهنگامی جمهوری اسلامی تبدیل شده ، آسیب پذیرتر خواهد کرد. ادامه ایستادگی احمدی نژاد در مقابل "حکم حکومتی" خامنه ای ، با هر انگیزه و محاسبه ای که باشد ، نشان می دهد که رویارویی میان باندهای حکومتی به نقطه چنان حساسی کشیده شده که جنبش ضد استبدادی مردم نمی تواند و نباید به آن بی اعتناء بماند. با توجه به این حقیقت، من سعی می کنم درک خودم را از این وضعیت، فهرست وار بیان کنم:

انقلاب و ضد انقلاب در دنیای عرب – ۲

همان طور که پیش تر یادآوری کردم ، عرب های کشورهای مختلف چنان پیوندهای زبانی و فرهنگی گسترده ای باهم دارند که خیلی از آنها خود را متعلق به هویت ملی واحدی می دانند و مفهوم "ملت عرب" ("الامه العربیه" ) در میان آنها مفهوم بسیار جا افتاده ای است. همین گسترش سریع جنبش انقلابی از تونس به کشورهای دیگر عربی و همزمانی آن در کشورهای مختلف ، به نحوی نشان داد که احساس هویت مشترک ملی میان عرب ها یک پدیده روشنفکری نیست و از دامنه توده ای عظیمی برخوردار است. اما وجود دیکتاتوری های عرب ، مانع بزرگ همگرایی عرب هاست و کشورهای مختلف عربی را در مسیرهای کاملاً متفاوتی می راند. و نکته مهم تر این است که غالب این دیکتاتوری ها زیر نفوذ امپریالیسم امریکا هستند که شکل گیری اتحاد اقتصادی – سیاسی کشورهای عرب را تهدیدی علیه منافع خود می بیند. نگاهی به جایگاه دیکتاتوری های مختلف عرب در نظام جهانی موجود ، می تواند این نکته را روشن تر سازد.

انقلاب و ضد انقلاب در دنیای عرب – ۱

انقلاب عرب که پیش درآمدِ هیجان انگیز آن صاعقه وار بر منطقه فرود آمد و دهها میلیون نفر را در کشورهای مختلف عربی با اعتراضات خودانگیخته توده ای به خیابان ها ریخت ، اینک با آواری از دشواری ها و آشفتگی ها روبرو شده است. در تونس و مصر که دیکتاتورها به زیر کشیده شده اند ، ساختار دیکتاتوری ها دست نخورده پابرجا مانده اند و وَردست های همان دیکتاتورهای برکنار شده برای مهار انقلاب نقشه می کشند.

«مکتب ایرانی» : اعتراف به ورشکستگی ایدئولوژی رسمی رژیم

تدارک دولت احمدی نژاد برای برگزاری گسترده و پرسر و صدای جشن های نوروزی بار دیگر دعوا بر سر "مکتب ایرانی" را بر بالای فهرست اختلافات جناح های مختلف "اصول گرا" نشانده است.

مراکز هسته ای جمهوری اسلامی چقدر در مقابل زلزله مقاوم اند؟

زلزله و سونامی وحشتناک ژاپن علاوه بر مصیبت های عظیمی که برای مردم این کشور به بار آورده، آینده نیروگاه های هسته ای را نیز در کشورهای مختلف جهان زیر سؤال برده است.

چرا «انقلاب مخملی» ؟ مردم برای انقلاب توده ای آماده می شوند

امنیت چی های رژیم برای توضیح خیزش مجدد جنبش ضد دیکتاتوری مردم ایران ، دوباره به داستان نخ نمای توطئه امریکا برای راه اندازی "انقلاب مخملی" پناه برده اند. حسین طائب، رئیس سازمان اطلاعات سپاه ( یعنی سازمان امنیت واقعی رژیم ) چهار شنبه گذشته (۱۱ اسفند ) در همآیش دادستان های کشور، اعلام کرد که "امریکایی ها در پی آن هستند تا در فصل اول سال ۱۳۹۰ با گره زدن تحریم‌ها به موج جدید هدفمندی یارانه‌ها، مردم را ناراضی جلوه دهند و سپس در فصل چهارم به کودتای مخملی دست بزنند."

دریا آرام نمی گیرد

"روزهای خشم" پی در پی می شوند. در دو هفتۀ گذشته سه حرکت جسورانۀ اعتراضی ، ولایت فقیه را به لرزه درآورده است: ۲۵ بهمن نشان داد که جنبش ضد دیکتاتوری مردم ایران خیزش جدیدی را آغاز کرده است. و حرکت های اول و دهم اسفند جای تردیدی نگذاشتند که مردم به رویارویی مستقیم با خودِ دیکتاتور  برخاسته اند. دو خصلت نمایان حرکت های جدید این است که اولاً پوشش اصلاح طلبی را به زمین انداخته اند و سرنگونی نظام حاکم را هدف قرار داده اند ؛ ثانیاً مناسبت های تقویم رسمی جمهوری اسلامی را کنار گذاشته اند و با تقویم جدیدی حرکت می کنند. این جسارتی که آشکارا طنین انقلابی پیدا می کند ، محصول شرایط جدیدی است که یک سره با حال و هوای سال گذشته متفاوت است.

چگونه می توان دیکتاتوری را درهم شکست؟

آنهایی که دستور العمل حاضر – آماده ای برای انقلاب یا به زیر کشیدن دیکتاتوری ها در جیب دارند ، اگر شارلاتان نباشند ، حتماً افرادی ساده لوح اند.

درماندگی جمهوری اسلامی

خیزش مجدد جنبش ضد استبدادی مردم ایران در ۲۵ بهمن نشان داد که فضای سیاسی در کشور ما چقدر انفجارآمیز است و جمهوری اسلامی چقدر درمانده. پیش از ۲۵ بهمن ، دو پیش بینی در باره شانس موفقیت حرکت اعتراضی در این روز غلبه داشت : اول این که رژیم با تمام نیرو خواهد کوشید از برگزاری آن جلوگیری کند ؛

انقلاب عرب و مردم ایران

برخاستن انقلاب در تونس و مصر همه دنیا و به ویژه منطقه خاورمیانه را تکان داده است. اما پژواک انقلاب عرب در میان ایرانیان که خود ، همین سال گذشته ماهها پنجه در پنجه دیکتاتوری حاکم افکنده بودند ، معنای دیگری دارد. هنگامی که دیکتاتور تونس از کشور گریخت ، خیلی از ایرانیان از خود پرسیدند که "چرا تونس تونست و ما نتونستیم؟" و حتی بعضی ها با طنز و حسرت گفتند: "تونستن از تونس میآد". اما در حالی که انقلاب های تونس و مصر ، به حق ، جوانان ایرانی را به باز اندیشی در علل ضعف جنبش ضد دیکتاتوری سال گذشته خودشان انداخته است ، اکثریت قاطع ناظران بین المللی ، این انقلاب ها را با انقلاب ۱۹۷۹ ایران مقایسه می کنند. به نظر من ، این تفاوت در مقایسه ها نشان دهنده چشم اندازهای متفاوتی است که درنگ در آنها می تواند ما را در مشاهده ابعاد مختلف توانایی ها و ناتوانی هایمان یاری بدهد.

ناقوس دلنواز انقلاب عرب

هنگامی که محمد بوعزیزی ، جوان غیرتمند تونسی در ۱۷ دسامبر گذشته در جلو شهرداری بوزید (یکی از شهرهای نسبتاً کوچک و فقیر تونس ) از سر خشم و ناامیدی خود را آتش می زد ، نه خودِ او و نه هیچ کس دیگر فکر نمی کرد که او دارد فتیلۀ انقلابی را آتش می زنَد که در کمتر از دو ماه ، دنیای عرب و همه جهان را تکان خواهد داد. اما اکنون که محمد به عنوان شهید اول انقلاب عرب به جاودانگی پیوسته و موج جنبش های انقلابی تمام دیکتاتوری های عرب را می لرزاند ، همه شگفت زده در باره یک چیز صحبت می کنند : شتاب گسترش جنبش های انقلابی در دنیای عرب.

اصلاح طلبان در منگنه

داغ ترین مسأله سیاست داخلی جمهوری اسلامی در دو – سه هفته اخیر چگونگی برخورد با سران اصلاح طلب بوده است. فضای بحث در میان جریان های مختلف حکومتی در این چند هفته نشان می دهد که تقریباً همه جریان های اصول گرا مخالف تحمل اصلاح طلبان به عنوان یک جریان فعال قانونی هستند ، ولی در باره محاکمه سران اصلاح طلب ، یا ( دست کم ) محاکمه زود رس آنها ، اختلافات شدیدی میان آنها وجود دارد.

تعیین حداقل دستمزد در جمهوری اسلامی بی معناست

بار دیگر بحث تعیین حداقل دستمزد در نهادهای به اصطلاح "کارگری" رژیم شروع شده است، واین بار زودتر از موسم سال های گذشته. راستی وظیفه این مراسم سالانه چیست و چه تأثیری در  زندگی واقعی کارگران دارد؟ حقیقت این است که تعیین حداقل دستمزد در جمهوری اسلامی به زندگی واقعی کارگران ربطی ندارد و وظیفه اصلی آن مشروعیت بخشیدن به نهادهای کارگری رژیم و مهم تر از آن ، نگهبانی از پوشش "مستضعف پناهی" جمهوری اسلامی است ، یعنی تقریباً چیزی شبیه مراسم های دوره ای انتخابات که وظیفه اصلی شان نگهبانی از پوشش جمهوریت است برای حفظ سلطنت مطلقه ای که ولایت فقیه نام دارد.

باند احمدی نژاد در پی چیست؟

جمهوری اسلامی دگردیسی های بزرگی را از سر می گذراند. در حالی که رژیم با چالش های داخلی و بین المللی بی سابقه ای روبروست ، شکاف میان خودِ جریان های ولایی شدت می یابد. مثلاً در همین دو – سه هفته اخیر احمدی نژاد وزیر خارجه خود را به نحو بسیار توهین آوری از کار برکنار کرده و مشایی ( رئیس دفتر و مشاور قدرتمند او ) مخالفان موسیقی ( یعنی اکثریت روحانیت ) را به نفهمی متهم کرده و اعتراض تهدید آمیز مراجع محافظه کاری مانند ناصر مکارم شیرازی و دیگران را برانگیخته است. در مقابل ، قوه قضائیه مسأله رسیدگی به پرونده اختلاس رحیمی ( معاون اول رئیس جمهور ) را پیش کشیده و "کمیسیون ویژه مجلس برای نظارت بر اصل ۴۴ قانون اساسی" در انتقاد از عملکرد دولت اعلام کرده است که فقط ۵/۱۳ در صد شرکت های دولتی به بخش خصوصی واگذار شده و بقیه به شرکت های "شبه دولتی" داده شده که نیمی از آنها مربوط به "واگذاری مخابرات به سپاه پاسداران" بوده است.

پویایی دیکتاتوری

میر حسین موسوی در مصاحبه ای با نشریه اینترنتی "قلم سبز" گفته است:  "اقتدارگرایان در بیست سال گذشته به دنبال حذف کردن همه فضای ملی از منتقدین و معترضین بودند، فضایی شبیه کره شمالی اما با کمی بزک مردمسالاری." بی تردید این حملۀ صریحی است به شخص خامنه ای و دوران رهبری او. و بی تردید ، حقیقت انکارناپذیری را بیان می کند. اما حقیقت بیان شده در این عبارت ، حقیقت بزرگ تری را پوشیده می دارد که میر حسین موسوی و امثال او دوست دارند نادیده گرفته شود. حقیقت بزرگ تر این است که جمهوری اسلامی استبداد مطلقه ای است در پوشش جمهوری و این استبداد مطلقه چنان خشن و همه جانبه است که بدون "کمی بزک مردم سالاری" اصلاً در دنیای امروزی نمی تواند قابل تحمل باشد. برای روشن تر شدن این نکته ناگزیرم اندکی توضیح بدهم: